krok

1. Ani na krok «wcale, w ogóle, ani trochę, ani na chwilę»: Tymczasem nie jej, która cię porzuciła, ale mnie jesteś winien wdzięczność i przywiązanie. Mnie, który się tobą opiekował przez całe życie, nie odstąpił cię ani na krok, zapewnił ci wykształcenie i przyszłość. S. Mrożek, Opowiadania II.

2. Być (o) krok od czegoś «być bliskim czegoś»: U progu XXI wieku jesteśmy o krok od stworzenia specyfików zapewniających długowieczność. Wprost 52/1997.

3. Co krok «bardzo często, co chwila»: Od chwili narodzin dzieci wykonują ciężką pracę, by dowiedzieć się czegoś o sobie, o życiu wśród bliskich i obcych, jak radzić sobie z pojawiającymi się co krok trudnościami (...). WO 06/05/2000. Środkiem bulwaru, całując się co krok, idzie przytulona do siebie para. B. Jasieński, Palę.

4. Coś idzie, zbliża się, postępuje wielkimi krokami «coś jest blisko, tuż, tuż, coś już niedługo nastąpi, rozpocznie się»: Wielkimi krokami zbliża się wiosna, słońce (...). Żak 3/2000. Jednak w miarę jak wielkimi krokami zbliżał się termin wyjazdu, z coraz większym żalem, a czasem nawet i obawą myślał o chwili rozstania. A. Szklarski, Kangury.

5. Coś, ktoś jest, znajduje się itp. o krok od czegoś «coś, ktoś jest, znajduje się bardzo blisko, w niedużej odległości od czegoś»: Cholewianka leży o krok od Kazimierza nad Wisłą. TSt 7/2000.

6. Coś nie posunęło się ani na krok, ani o krok «nie nastąpił żaden postęp, nic się nie zmieniło»: (...) jutro jest jakaś watykańska galówka: Muzeum i Biblioteka zamknięte. A niech to! Oznacza to, że przez cały tydzień praca moja nie posunie się ani o krok. T. Breza, Urząd.

7. Krok milowy «ważne dokonanie lub przełomowe odkrycie, które przyczyniło się lub przyczyni do rozwoju jakiejś dziedziny»: Zainicjowana przez ten rząd przebudowa struktur państwowych, a zwłaszcza rozpoczęte na początku 1990 roku dzieło instytucjonalnej przebudowy gospodarki (...) było (...) krokiem milowym w kierunku zmiany reguł systemowych (...). E. Wnuk-Lipiński, Rekonstrukcja.

8. Krok naprzód «postęp»: Książka pokazuje, jak ogromny krok naprzód zrobiły Chiny przez ostatnie dwadzieścia lat. WO 02/12/2000. (...) ustawa stanowi istotny krok naprzód w rozwoju prawa ochrony środowiska w naszym kraju (...). OP 11-12/1980.

9. Krok w krok «bez przerwy, bez ustanku, nie tracąc kogoś lub czegoś z oczu, nie odstępując kogoś»: (...) ten młokos krok w krok za nią łazi, wzdycha w jej obecności i opowiada jej, jak to on strasznie kocha (...). K. Irzykowski, Pisma I. Idąc krok w krok za przewodnikiem trzaskali łamanymi gałązkami. R. Bratny, Kolumbowie.

10. Krok wstecz, w tył «cofnięcie się w jakiejś dziedzinie, regres»: Wprowadzenie takich przepisów byłoby zdecydowanym krokiem wstecz w rozwoju polskiego prawa karnego i wywołałoby szereg szkodliwych społecznie skutków. Praw 6-7/1985.

11. Krok za krokiem, krok po kroku «bardzo wolno, pomału, stopniowo»: W towarzystwie instruktora poznaje krok po kroku funkcjonowanie każdego systemu pokładowego promu kosmicznego (...). CKM 5/2000.

12. Ktoś, coś kieruje czyimiś krokami «ktoś poucza kogoś, daje rady, wskazówki, ktoś dyryguje kimś; coś kieruje czyimś działaniem, rządzi kimś»: Pożegnali się z ciągle jeszcze anonimowym dla nich, sympatycznym człowiekiem, który od przybycia do Budapesztu kierował ich krokami i zdobył sobie ich zaufanie. Był to jeden z tysięcy Polaków zaangażowanych w polskim podziemnym froncie na terenie Węgier. A. Filar, Kurierzy. Dziewiętnaście lat minęło od owej podróży, spory kawał czasu, ale krokami moimi kierują i teraz te same co niegdyś pobudki. Twór 11/1968.

13. Małe kroki «stopniowe działanie»: Mieliśmy podobne poglądy: że należy działać małymi krokami, a nie poprzez spektakularne akcje (...). Wprost 43/1997. Przy planowaniu wprowadzania zmian we własnym życiu pożyteczne jest stosowanie strategii małych kroków. Dążenie do celu powinno być podzielone na małe etapy na tyle łatwe do zrealizowania, aby możliwe było osiągnięcie sukcesu. L. Grzesiuk, B. Tryjarska, Jak pomagać.

14. Na każdym kroku «ciągle, zawsze, wszędzie»: (...) w wyobrażeniu wielu ludzi Azja pojmowana jest jako dziki, niezbadany kontynent, gdzie na każdym kroku czyha niebezpieczeństwo (...). Żak 3/2000. (...) na każdym kroku domagał się szczególnego traktowania ze strony współpracowników i podległych mu urzędników (...). K. Grünberg, B. Otręba, Ribbentrop.

15. Nie móc zrobić, nie zrobić bez kogoś (ani) kroku «nie zrobić nic bez czyjejś pomocy, opinii, rady, być uzależnionym od kogoś»: Mój stary we wszystkim radzi się matki (...). Bez niej kroku by nie zrobił. A mama twierdzi, że tak być powinno, bo są ze sobą złączeni. A. Minkowski, Szaleństwo.

16. Stawiać pierwsze kroki

a) «zaczynać chodzić, uczyć się chodzenia»: Na ławce para młodych ludzi z dzieckiem dumnie stawiającym pierwsze kroki. TSt 9/1996.

b) «zaczynać jakąś działalność, pracę, być początkującym w jakiejś dziedzinie»: Asystentem obrońcy Kitty był młodziutki prawnik – Andrew Burton, który zaledwie w czerwcu zdobył dyplom prawnika i stawiał pierwsze kroki w zawodzie. Det 2/1999.

17. Wydłużyć, wyciągnąć krok, iść wyciągniętym krokiem «iść większymi krokami, szybciej»: Powoli otrząsałem się z mojego sennego zagubienia, wydłużałem krok, wpadałem w odmierzony rytm marszu wartownika. J. J. Szczepański, Jesień. Ruszyliśmy, z początku wyciągając krok, ale potem zmęczenie dało nam radę i po prostu maszerowaliśmy, potykając się na równej drodze (...). A. Stasiuk, Kruk.

18. Zgubić, gubić krok «pomylić, mylić krok w tańcu, marszu itp.»: Zwolnij, zgubiliśmy krok. Za szybko, to tango przecież, nie słyszysz? W. Myśliwski, Widnokrąg.

19. Zrobić pierwszy krok «zapoczątkować coś, wykazać inicjatywę w jakimś kierunku»: (...) jest mi przykro, że tak się wczoraj w gniewie rozstaliśmy – dzwonię, żeby, no, zrobić pierwszy krok. M. Musierowicz, Dziecko. (...) żeby zrobić pierwszy krok w stronę trzeźwienia, potrzebna jest nadzieja i ufność oraz wyjście z osamotnienia. A. Dodziuk, W. Kamecki, Matnia.

Dotrzymać komuś kroku zob. dotrzymać 1.

Dwa kroki (stąd), o dwa kroki (stąd) zob. dwa 1.

Fałszywy krok zob. fałszywy.

Lisi krok zob. lisi.

Nie ruszyć się skądś krokiem, (ani) na krok zob. ruszyć się 2.

Nie ustępować komuś ani na krok zob. ustąpić 2.

Nie ustępować komuś kroku (w czymś) zob. ustąpić 3.

Znać czyjś każdy krok zob. znać 5.